Pneumokoki o łacińskiej nazwie Streptococcus pneumoniae, określane mianem dwoinek lub diplokoków z uwagi na kształt przypominający płomień świecy, są bardzo częstymi bakteriami. Poznaliśmy wiele typów penumokoków, z których część atakuje przede wszystkim dorosłych, a inne przede wszystkim są groźne dla niemowląt i dzieci. Pomimo coraz nowocześniejszych metod leczenia i kolejnych generacji antybiotyków, nadal występują zgony dzieci i dorosłych z powodu zakażeń pneumokokami. Zakażeniom tym sprzyja:

• duża częstość występowania pneumokoków w drogach oddechowych ludzi,
• łatwość przenoszenia się ich drogą kropelkową,
• uszkodzenia nabłonka dróg oddechowych w przebiegu przewlekłego zapalenia oskrzeli, infekcji wirusowych albo grypy.

Choroby pneumokokowe

Pneumokoki przyczyniają się do rozwoju wielu niebezpiecznych chorób.

1. Zapalenie płuc jest najczęstszym poważnym zakażeniem wywoływanym przez pneumokoki zarówno u niemowląt i dzieci, jak i u dorosłych. Często poprzedzone jest infekcją górnych dróg oddechowych i zaczyna się atakiem dreszczy, a potem gorączką z bólem w klatce piersiowej, dusznością i kaszlem z odkrztuszaniem.
2. Ropniak opłucnej jest powikłaniem pneumokokowego zapalenia płuc. Objawami są: gorączka, kaszel, duszność i przyspieszenie oddechu. Leczenie to m. in. antybiotykoterapia i drenaż opłucnowy. Czasem konieczne jest leczenie operacyjne.
3. Zapalenie zatok przynosowych pneumokokowe jest często następstwem przeziębienia. Świadczy o nim gorączka, ból głowy, ropna wydzielina spływająca do nosa i gardła oraz kaszel. Leczenie opiera się na antybiotykoterapii i lekach łagodzących objawy choroby. Powikłaniami mogą być m. in.: zapalenie ucha środkowego, obrzęk powiek, ropień oczodołu, zapalenie kości szczękowej, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
4. Ostre zapalenie ucha środkowego pneumokokowe jest również często powikłaniem nieżytu nosa i gardła. Objawy u małych dzieci to: gorączka, niepokój, płaczliwość, brak apetytu, męczenie podczas karmienia, pocieranie chorym uchem o poduszkę, czasem wymioty. Leczenie polega na antybiotykoterapii. Powikłaniami ostrego zapalenia ucha jest przewlekłe wysiękowe zapalenie ucha prowadzające do osłabienia słuchu, zapalenie wyrostka sutkowatego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
5. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych jest jednym z najcięższych zakażeń pneumokokowych. Choroba ta może rozwijać się w następstwie innej infekcji pneumokokowej np. zapalenia płuc, ucha środkowego, zatok obocznych nosa czy złamania kości podstawy czaszki.Objawami są: gorączka, ból głowy, nudności, wymioty, światłowstręt, niepokój, sztywność karku, uwypuklenie ciemiączka u niemowląt. Do terapii włącza się antybiotyki oraz inne leki w zależności od stanu chorego. Pomimo leczenia śmiertelność jest duża i wynosi około 30 procent. Po przechorowaniu pneumokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych mogą pozostać różnorodne defekty neurologiczne: niedosłuch, niedowłady i inne objawy ubytkowe oraz skłonność do drgawek.
6. Bakteriemia pneumokokowa rozwija się w sytuacji, kiedy pneumokoki dostają się do krwi, najczęściej w przebiegu pneumokokowego zapalenia płuc, opon mózgowo-rdzeniowych czy zatok. Może też rozwinąć się u osoby do tej pory zdrowej w przebiegu wirusowej infekcji górnych dróg oddechowych czyli przeziębienia. Następstwem bakteriemii może być posocznica, która jest bardzo ciężkim zakażeniem uogólnionym z niewydolnością wielonarządową. Śmiertelność w posocznicy wynosi 15-20 procent, a we wstrząsie septycznym sięga 40-60 procent.
7. Zapalenie wsierdzia jest najczęściej powikłaniem pneumokokowego zapalenia płuc lub posocznicy pneumokokowej. Towarzyszy mu gorączka i niszczenie zastawek serca, co doprowadza do niewydolności krążenia. Leczenie obejmuje antybiotyki, leki krążeniowe i nasercowe oraz zabieg kardiochirurgiczny.

Zapobieganie chorobom pneumokokowym

Pneumokoki są bardzo niebezpieczne dla naszego zdrowia i życia. Dlatego optymalną metodą uniknięcia zakażenia pneumokokowego jest profilaktyka czynna czyli szczepienie uodporniające przeciwko pneumokokom

Szczepienie na pneumokoki dla dorosłych w 2023 roku – kto skorzysta z refundacji?

Lekarze zwracają tym razem uwagę na pacjentów powyżej 65. roku życia. Bezpłatne szczepienie na pneumokoki dla tej grupy przeznaczone jest dla osób z:

• przewlekłą chorobą płuc,
• przewlekłą chorobą serca,
• przewlekłą chorobą wątroby,
• przewlekłą niewydolnością nerek,
• cukrzycą,
• białaczką,
• szpiczakiem mnogim,
• wszelkimi schorzeniami związanymi z niedoborem odporności, jak zakażenie wirusem HIV, z innymi wrodzonymi lub nabytymi niedoborami odporności,
• uogólnioną chorobą nowotworową,
• wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego,
• chorobą niedokrwienną,
• implantem ślimakowym.

Eksperci przyznają, że niektórzy pacjenci są bardziej narażeni na zapalenie płuc wywołane dwoinką. Są to przede wszystkim cukrzycy, osoby uzależnione od alkoholu i nikotyny czy astmatycy.